_{TERMOCERT Badania termowizyjne • termowizja • termografia • wycieki wody - rozdzielnie elektryczne}

W Polsce zasadniczo nie obowiązują żadne normy dotyczące obowiązku okresowego badania termowizyjnego rozdzielnic elektrycznych w zakładach produkcyjnych i przedsiębiorstwach, których coraz częściej domagają się ubezpieczyciele.

Od pewnego czasu firmy ubezpieczeniowe wymagają, aby badania termowizyjne rozdzielni elektrycznych spełniały wymagania wynikające z obowiązujących w Niemczech wytycznych Stowarzyszenia Ubezpieczycieli Majątkowych VdS (Verband der Sachversicherer). Nie biorą natomiast pod uwagę nieco odmiennych wytycznych publikowanych i propagowanych przez ściśle branżowe Federalne Stowarzyszenie Termografii Stosowanej VATh (Bundesverband für Angewandte Thermografie e.v.). Wytyczne do których najczęściej odwołują się ubezpieczyciele w Polsce to VdS 2851, VdS 2859 i VdS 2860. Jednakże np. wynikające z tych wytycznych wymaganie posiadania niemieckich uprawnień do wykonywania tego typu badań (tzw. certyfikatu VdS) nie jest w warunkach polskich możliwe do spełnienia.

Zdarza się nawet, że niektórzy ubezpieczyciele oczekują od osób zajmujących się badaniami termowizyjnymi rozdzielnic zupełnie wręcz egzotycznych uprawnień np. ASNT (American Society of Nondestructive Testing) obowiązujących wyłącznie w Stanach Zjednoczonych.

Dlatego też polskie Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Termografii SIiTT, które powstało w 2022 r. postanowiło opracować i wdrożyć własne wytyczne PST 6021:2024, jakimi powinny kierować się osoby posiadające kwalifikacje do prowadzenia badań termograficznych instalacji elektrycznych oraz osoby uznane za specjalistów i akredytowane przez to Stowarzyszenie. Wytyczne te mogą być również stosowane przez brokerów i firmy ubezpieczeniowe do oceny zgodności sprawozdań z badań termowizyjnych instalacji elektrycznych z wymaganiami wynikającymi z tych wytycznych.

Wytyczne PST 6021:2024 są oparte w bardzo szerokim zakresie na niżej wymienionych dokumentach normatywnych:

• Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 28 sierpnia 2019 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r., poz. 1210),
• Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 1 lipca 2022 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (tekst ogłoszony Dz. U. 2022 poz. 1392)
• Międzynarodowy Słownik Terminów Metrologii Prawnej (str. 17) wyd. Główny Urząd Miar (pl)
• ISO 18434-1:2023 Monitorowanie stanu i diagnostyka maszyn –Termografia – Część 1: Procedury ogólne,
• ISO 18436-7:2014 (E) Certyfikacja personelu używającego termografii do diagnostyki maszyn,
• PN-EN ISO/IEC 17025 Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących,
• PN-EN ISO 9712:2022-09 Certyfikacja personelu do badań nieniszczących,
• DIN 54191 Badania nieniszczące – Badania termograficzne instalacji elektrycznych,
• DIN EN 50110-1 (VDE 0105-1) Eksploatacja instalacji elektrycznych – Część 1: Wymagania ogólne,
• DIN VDE 1000-10 (VDE 1000-10) Wymagania dla osób czynnych w dziedzinie elektrotechniki,
• VDE 0105 Eksploatacja instalacji elektrycznych – Część 100: Wymagania ogólne,
• VDI 2878 Arkusz 1 Zastosowanie termografii do diagnostyki w utrzymaniu ruchu
• VdS 2851 Bezdotykowy pomiar temperatury (termografia) – wskazówki praktyczne
• VdS 2858 Termografia instalacji elektrycznych (zapobieganie szkodom i bezpieczeństwo pracy)
• VdS 2859 Dodatek C Minimalne wymagania dotyczące kamer (normatywne)
• VdS 2860 Wzór raportu z badania termograficznego instalacji elektrycznej,
• VdS 2871 Wytyczne do badań instalacji elektrycznych zgodnie z klauzulą SK 3602
• VdS 3447 Arkusz informacyjny do badań instalacji elektrycznych zgodnie z klauzulą ​​SK 3602

Pełną treść wytycznych PST 6021:2024 można ściągnąć korzystając z linku: https://tiny.pl/cvg7b

Kto może wykonać badanie do ubezpieczenia ?

Osoba wykonująca badanie termograficzne elektroinstalacji musi posiadać wystarczającą wiedzę zarówno na temat instalacji elektrycznych, jak również termografii, w tym zwłaszcza umiejętność prawidłowej oceny wyników badań termograficznych instalacji elektrycznych. Dowodem posiadania dostatecznej wiedzy i umiejętności w zakresie termografii może być:

• certyfikat PST (poziom 1-3) polskiego Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Termografii, potwierdzający posiadanie kwalifikacji i doświadczenia w badaniach termograficznych instalacji elektrycznych, lub
• certyfikat ITC (Level 1-3) lub innej organizacji szkolącej i certyfikującej np. VdS, UKTA, ASTM, lub
• świadectwo kwalifikacji lub certyfikat zgodny z normą DIN EN ISO 9712 sektor „E” lub równoważną (DIN EN 473, DIN 54162, CFPA, ISO 20807 itp.).

Zgodnie z PN-EN ISO 18434 Zał. B jeśli operator kamery nie posiada niezbędnych uprawnień elektrycznych np. SEP E D G1 ew. inne zagraniczne (po uznaniu kwalifikacji zgodnie z Rozporządzeniem Min. Klimatu i Środowiska z 1 lipca 2022 r., Dz. U. 2022 poz. 1392) nie może wykonywać żadnych zadań, które normalnie wykonuje wyłącznie wykwalifikowany personel (tj. elektrycy lub pracownicy działu utrzymania ruchu), a więc:

• zdejmowania i zakładania lub wymiany osłon,
• otwierania lub zamykania szafek zawierających urządzenia elektryczne,
• pomiaru obciążeń urządzeń elektrycznych;
• fizyczny kontakt z jakimkolwiek kontrolowanym sprzętem (chyba że jest to całkowicie konieczne, np. w przypadku pomiaru temperatury metodą kontaktową),
• obsługi jakiegokolwiek urządzenia.

Zgodnie z przepisami BHP do zadań operatora kamery należy wyłącznie obsługa sprzętu, a badanie odbywa się bezdotykowo z zachowaniem bezpiecznej odległości. W związku z tym operator kamery wykonujący badanie nie może zmieniać lub w jakikolwiek sposób modyfikować żadnych szafek bezpieczeństwa, osłon szafek bezpieczeństwa, osłon szaf elektrycznych, obudów lub barier, ani też nie może w żaden sposób uszkadzać urządzeń, blokad lub innych systemów bezpieczeństwa.

Okresowe badania termowizyjne instalacji elektrycznej do celów ubezpieczeniowych muszą być wykonane przez całkowicie neutralną i niezależną firmę zewnętrzną (por. VdS 3447). Nie może to zatem być:

• pracownik lub inna osoba zatrudniona w zakładzie, w którym prowadzone jest badanie,
• osoba lub firma, która wykonała badaną instalację, zajmuje się jej konserwacją lub utrzymaniem,
• osoba lub firma, której dochód byłby w jakikolwiek sposób uzależniony od wyniku wykonanego badania (a więc nie może to być firma, która ma następnie zająć się usunięciem usterek czy firma ubezpieczeniowa wystawiająca polisę w wysokości uzależnionej od wyniku badania).

Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby zakłady we własnym zakresie prowadziły okresowe badania termowizyjne o charakterze prewencyjnym. Badania te mają zapobiec awariom lub pomóc w usunięciu powstałych usterek. 

Jaką kamerą można wykonać badanie rozdzielnic ?

Zgodnie z wytycznymi PST-6021 Stowarzyszenia SIiTT (por. VdS-2859 „Mindestanforderungen an geeignete Kamerasysteme Anhang C)” badanie termowizyjne rozdzielnic elektrycznych należy przeprowadzić kamerą termowizyjną spełniającą ściśle określone wymagania. Są to m.in.:

• matryca bolometryczna: minimum 320 x 240 pikseli (przy czym rozdzielczość geometryczna musi odpowiadać rozmiarowi najmniejszego badanego elementu),
• dokładność pomiaru: ±2% lub 2K,
• czułość temperaturowa: ≤ 0,08K (przy 30ºC),
• dodatkowe obiektywy: obiektyw szerokokątny + teleobiektyw

Oczywiście do bieżących przeglądów oraz napraw można wykorzystywać proste kamery termowizyjne, którymi na ogół dysponują działy utrzymania ruchu w większych zakładach produkcyjnych. Ich parametry zazwyczaj nie spełniają jednak minimalnych wymagań. 

Jak często trzeba robić badania termowizyjne rozdzielnic ?

Zgodnie z wymaganiami klauzuli przeciwpożarowej SK 3602 na której opierają się wytyczne VdS badanie rozdzielnic powinno być wykonywane nie rzadziej niż raz do roku. Może być jednak robione częściej, ponieważ wytyczne dopuszczają tworzenie własnych procedur wewnętrznych zależnie od poziomu zagrożeń, jakie mogą występować w konkretnym zakładzie.